ابوالعباس احمد بن محمد مسروقاَبوالْعَبّاسِ مَسْروق، احمد بن محمد بن مسروق طوسی بغدادی صوفی (۲۱۴-۲۹۹ هـ)، عارف، محدث و زاهد بزرگ خراسان در قرن سوم هجری قمری و از بزرگان اسماعیلیه و از سران و دانشمندان صوفیه به شمار می‌رفت. ۱ - زندگینامهابوالعباس احمد بن محمد بن مسروق طوسی بغدادی صوفی، اهل طوس بود که در بغداد می‌زیست. [۲]
خلیفه نیشابوری، احمد بن محمد، تلخیص تاریخ نیشابور حاکم نیشابوری، ج۱، ص۱۵۶.
او را از اولیا و اوتاد شمرده‌اند، [۴]
هجویری غزنوی علی بن عثمان، کشف المحجوب، ج۱، ص۱۸۵.
[۵]
عطار نیشابوری، فریدالدین، تذکرة الاولیاء، ج۱، ص۵۵۴.
جنید نیز او را از اولیا می‌دانست، گرچه به نظر می‌رسد که او خود جنید را قطب می‌شمرد. [۹]
هجویری غزنوی، علی بن عثمان، کشف المحجوب، ج۱، ص۱۸۵.
[۱۰]
عطار نیشابوری، فریدالدین، تذکرة الاولیاء، ج۱، ص۵۵۴.
وی از بزرگان اسماعیلیه و از سران و دانشمندان صوفیه به شمار می‌رفت، اگرچه دارقطنی وی را محدث قوی به حساب نمی‌آورد. احمد طوسی به خیر و صلاح شهرت داشت. ۲ - اساتید و شاگردانابوالعباس مسروق محدث نیز بود، وی از علی بن جعد، زبیر بن بکار، هناد بن سری، علی بن مدینی، خلف بن هشام و احمد بن حنبل روایت کرده است و با حارث بن اسد محاسبی، محمد بن منصور طوسی، سریّ بن مُغلِّس سقطی و دیگران مصاحبت داشت [۱۶]
انصاری هروی، خواجه عبدالله، طبقات الصوفیه، ج۱، ص۲۰۲.
و محمد بن مخلد، حبیب قزّاز، ابوبکر شافعی، حسین بن محمد عسکری، جعفر خلدی و دیگران هم از وی نقل حدیث کرده‌اند. و از شاگردان وی هم می توان از ابوعلی رودباری نام برد. [۲۱]
انصاری هروی، خواجه عبدالله، طبقات الصوفیه، ج۱، ص۳۷۴.
وی با سهل بن عبدالله [۲۲]
باخرزی، یحیی، اوراد الاحباب، به کوشش ایرج افشار، تهران، ۱۳۵۸ش.
و سَمنون ملاقات داشته [۲۳]
مروزی، منصور بن اردشیر، مناقب الصوفیه، ج۱، ص۹۴.
و چند روزی نیز در ری میهمان ابوموسی دولابی بوده است. ۳ - تاریخ وفاتابوالعباس مسروق در سال ۲۹۹ ق/۹۱۲ م یا ۲۹۸ ق در بغداد وفات یافت. [۲۸]
انصاری هروی، خواجه عبدالله، طبقات الصوفیه، ج۱، ص۲۰۲.
وی در هنگام مرگ حدود ۸۴ سال داشت و در گورستان باب حرب دفن شد. ۴ - آثاراز احمد طوسی کتابی با عنوان جزء القناعة در حدیث یاد کرده‌اند. سمعانی بخشی از این کتاب را نزد ابوطاهر جوسقی خوانده است. دو بیت شعر عربی هم در بعضی مآخذ بدو نسبت داده‌اند. [۳۷]
انصاری هروی، خواجه عبدالله، طبقات الصوفیه، ج۱، ص۲۰۳.
[۳۸]
محمود بن عثمان، فردوس المرشدیه، ج۱، ص۲۴۱.
از ابوالعباس مسروق برخی اقوال در باب زهد و توکل و انس در طبقات و تذکره‌ها نقل شده است. ۵ - مطالعه بیشتربرای مطالعه بیشتر به منابع زیر مراجعه شود. [۳۹]
عطار، محمد بن ابراهیم، تذکرة الاولیاء، ص۶۳۸.
[۴۵]
مسعودی، علی بن حسین، مروج الذهب، ج۲، ص۶۶۳.
۶ - فهرست منابع(۱) ابن‌جوزی، عبدالرحمن بن علی، صفة الصفوة، به کوشش محمود فاخوری و محمد رواس قلعه جی، بیروت، ۱۴۰۶ق/ ۱۹۸۶م. (۲) ابن‌جوزی، عبدالرحمن بن علی، المنتظم، حیدرآباددکن، ۱۳۵۷ ق. (۳) ابن‌حجر عسقلانی، احمد بن علی، لسان المیزان، بیروت، ۱۳۹۰ق/۱۹۷۱م. (۴) ابن‌عماد، عبدالحی بن احمد، شذرات الذهب، قاهره، ۱۳۵۰ق. (۵) ابونعیم اصفهانی، احمد بن عبدالله، حلیة الاولیاء، قاهره، ۱۳۵۷ق/ ۱۹۳۸م. (۶) انصاری هروی، خواجه عبدالله، طبقات الصوفیه، به کوشش عبدالحی حبیبی، تهران، ۱۳۶۲ش. (۷) باخرزی، یحیی، اوراد الاحباب، به کوشش ایرج افشار، تهران، ۱۳۵۸ش. (۸) بغدادی بغدادی، اسماعیل، ایضاح المکنون. (۹) بغدادی بابانی، اسماعيل بن محمد، هدیة العارفین. (۱۰) خطیب بغدادی، احمد بن علی، تاریخ بغداد، قاهره، ۱۳۵۰ق. (۱۱) خلیفه نیشابوری، احمد بن محمد، تلخیص تاریخ نیشابور حاکم نیشابوری، به کوشش بهمن کریمی، تهران، ۱۳۳۹ش. (۱۲) ذهبی، محمد بن احمد، سیراعلام النبلاء، به کوشش شعیب ارنؤوط و علی ابوزید، بیروت، ۱۴۰۴ق/۱۹۸۴م. (۱۳) ذهبی، محمد بن احمد، میزان الاعتدال، به کوشش علی محمد بجاوی، بیروت، ۱۳۸۴ق/۱۹۶۳م. (۱۴) سلمی، محمد بن حسین، طبقات الصوفیة، به کوشش پدرسن، لیدن، ۱۹۶۰م. (۱۵) عطار نیشابوری، فریدالدین، تذکرة الاولیاء، به کوشش محمد استعلامی، تهران، ۱۳۶۶ش. (۱۶) قشیری، عبدالکریم بن هوازن، الرسالة القشیریة، قاهره، ۱۳۷۹ق/۱۹۵۹م. (۱۷) محمود بن عثمان، فردوس المرشدیة، به کوشش ایرج افشار، تهران، ۱۳۳۳ش. (۱۸) مروزی، منصور بن اردشیر مناقب الصوفیة، به کوشش نجیب مایل هروی، تهران ۱۳۶۳ش. (۱۹) هجویری، غزنوی علی بن عثمان، کشف المحجوب، به کوشش ژوکوفسکی، تهران، ۱۳۵۸ش. ۷ - پانویس۸ - منبعدانشنامه بزرگ اسلامی مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی برگرفته از مقاله «ابوالعباس مسروق»ج۵، ص۲۳۲۱. پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلامی، ج۱، ص۱۴۳، برگرفته از مقاله «احمد طوسی» رده‌های این صفحه : درگذشتگان سال 298 (قمری) | درگذشتگان سال 299 (قمری) | زادگان سال 214 (قمری) | عارفان بغداد قرن 3 (قمری) | علمای اسماعیلیه | محدثان اهل‌سنت قرن 3 (قمری) | مدفونان در بغداد | مشایخ صوفیه اهل‌سنت قرن 3 (قمری)
|